Khmer Vietnamese English Spanish French German
Listen to this story (English).
Leven in Cambodja voor de Cambodjaans-Vietnamese gemeenschap is er een van ontbering, vervolging en zelfs genocide geweest. Ze worden er lang van beschuldigd een vijfde colonne voor het naburige Vietnam te zijn – een groep subversieve agenten die proberen de solidariteit van het land te ondermijnen. De Vietnamezen die Cambodja thuis noemen, willen niet weggaan – ook als ze dat zouden kunnen.
Ambtenaren van het Cambodjaanse ministerie van Binnenlandse Zaken kwamen in 2016 naar het dorp Pak Nam. Deze landbouwgemeenschap, genesteld in een scherpe bocht van de Cambodjaans-Vietnamese grens in de Kandal-provincie van Cambodja, in de overstromingsgebieden van de Mekong rivier, is zoals vele anderen aan deze kant van de grens. Eenvoudige houten huizen op palen staan langs de hoofdweg, terwijl velden met maïs, chili en rijst zich achter hen uitspreiden.
In Pak Nam leven echter bijna uitsluitend de afstammelingen van Vietnamese migranten naar wat nu Cambodja is. Velen van hen overleefden de genocidale jaren van de Rode Khmer-heerschappij tussen 1975 en 1979. De Buitengewone Kamers van de Cambodjaanse Rechtbanken (ECCC) vonden in maart de twee overlevende senior Rode Khmer-leiders Khieu Samphan en Nuon Chea schuldig (in afwachting van beroep) aan genocide, misdaden tegen de mensheid en ernstige schendingen van het Verdrag van Genève uit 1949.
Bijna 40 jaar na de verdrijving en moordpartijen van de Vietnamezen en andere etnische groepen, worden deze acties eindelijk veroordeeld als genocide. De uitspraak van de rechter is een cruciale stap om met het verleden om te gaan, maar de Vietnamezen hebben nog steeds te kampen met ontberingen en discriminatie in het moderne Cambodja, hoewel velen van hen in het land zijn geboren.
De Cambodjaanse autoriteiten die in 2016 naar Pak Nam kwamen, verzamelden alle papieren en documenten in het bezit van Cambodjaans-Vietnamese families die het Cambodjaanse burgerschap vertegenwoordigden of suggereerden: stemkaarten; de officiële ‘Familieboeken’ die Cambodjanen gebruiken om geboortes, sterfgevallen en huwelijken vast te leggen; en voor die weinige gelukkigen, de geboorteaktes waarmee ze toegang kregen tot diensten en burgerschap in Cambodja. Deze actie herhaalt zich constant in Cambodja.
“Al onze Cambodjaanse papieren werden weggenomen in 2016, inclusief ons familieboek, de identiteitskaarten van mijn ouders en onze stempassen. We waren teleurgesteld, maar we konden niets doen. We voelden ons niet welkom in Cambodja, en dat was een verrassing “, herinnert Pak Nam inwoner Tho zich. Vanwege veiligheidsredenen zijn alleen de voornamen van inwoners van Pak Nam gebruikt om hun identiteit te beschermen.
Inwoners van Pak Nam oogsten chili. (Pak Nam, Cambodja, 9 februari 2019)
Een vrouw met een Vietnamese zonnehoed op, neemt rust van de chili oogst in Pak Nam. (Pak Nam, Cambodia, 9 februari 2019)
Cambodja veranderde zijn geboorterechtsburgerschap in 1996 om alleen kinderen van buitenlandse ouders die legaal in het land verblijven te omvatten. Dit is van toepassing op pasgeborenen na de invoering van de gewijzigde Nationaliteitswet op 9 oktober 1996.
Tho, die in 1984 in het dorp werd geboren bij Vietnamese ouders, legde het nieuwe registratieproces uit dat bijna elk gezin in dit zwaar Cambodjaans-Vietnamese gebied heeft doorgemaakt: “Vietnamese ambassademedewerkers komen om de twee jaar bij het ministerie van Binnenlandse Zaken om het papierwerk te doen. We tekenen onze namen en krijgen de [Cambodjaanse] identiteitskaart zonder te hoeven betalen.”
Die vergoeding, merkte hij op terwijl hij zijn nieuwe verblijfskaart liet zien waarmee hij binnen Cambodja kan reizen, is 250.000 riel, of 60 Amerikaanse dollar per persoon ouder dan 18 jaar. Zijn verslag werd gesteund door meerdere Pak Nam-bewoners en Cambodjaans-Vietnamezen elders in de provincie Kandal.
“De Vietnamese ambassade in Cambodja betaalt de belasting [vergoeding] voor iedereen. Zonder hun help zou het veel moeilijker zijn om ons te kunnen veroorloven hier te leven, vooral voor grote families,” voegt hij toe.
Generaal Khieu Sopheak, woordvoerder voor het Ministerie van Binnenlandse Zaken, bevestigde dat de Vietnamese autoriteiten het ministerie ondersteunen in het registratieproces voor officiële legale migrantenstatus.
“De Vietnamese autoriteiten waren altijd van mening dat de etnische Vietnamezen in Cambodja Cambodjaans zouden moeten zijn, maar nu steunen ze ons in deze kaartregistratie. We werken graag met ze samen,” zei hij tegen Global Ground Media.
Generaal Sopheak ontkende echter alle kennis van een beleid waarin de Vietnamese ambassade de registratiekosten betaalt.
“Wij zijn ons daar niet van bewust,” zei hij.
Hij legde verder uit dat het systeem voor het confisqueren van bestaande documenten te wijten was aan de wijdverbreide vervalsing van papierwerk waardoor niet-burgers toegang hadden tot diensten die alleen voor burgers bedoeld zijn.
“[Er waren] veel abnormale certificaten en identiteitskaarten, dus hebben we ze geregistreerd volgens de Cambodjaanse wet. We vroegen ze hun vaak vervalste kaarten in te ruilen voor officiële,” zei hij.
“De identiteitskaarten geven ze de status van legale immigranten in Cambodja, waar ze de wet moeten respecteren…iedereen zonder kaart is een illegale immigrant.”
Noch de Vietnamese ambassade in Phnom Penh, noch het Vietnamese Ministerie voor Buitenlandse Zaken reageerde op verzoeken voor commentaar.
De verblijfskaarten, hoewel ze families toestemming geven in Cambodja te leven en reizen, geven niet dezelfde burgerschap status als de weggenomen geboorteaktes, waardoor de Cambodjaans-Vietnamezen staatloos zijn. Ze zijn wettelijk noch Cambodjaans, noch Vietnamees staatsburger en hebben geen paspoort.
Hoewel de Nationaliteitswet uit 1996 zegt dat kinderen die in Cambodja geboren zijn met minstens één ouder met Cambodjaans burgerschap zelf Cambodjaans staatburgerschap kunnen krijgen, blijkt dit in de praktijk erg lastig te zijn.
Cambodja’s grens met Vietnam is nog steeds niet volledig afgebakend – een twistpunt in Cambodja, te midden angst over Vietnamese aantasting.
Het kopen van land aan de Cambodjaanse kant van de grens door Vietnamese bedrijven wordt genoemd als een voorbeeld van een juridische methode van aantasting, terwijl de installatie van nieuwe grensposten in betwiste wateren door de Vietnamese marine in 2018 door de Cambodjaanse overheid wordt gezien als een serieuzere poging van Vietnam om de grens te verleggen.
Maar de wijdverbreide afkeer en het wantrouwen van zowel Vietnam als de Vietnamezen in Cambodja heeft diepere wortels dan de gedeelde grens, merkte Sophal Ear, universitair hoofddocent Diplomacy & World Affairs op het Occidental College in Californië, op in de onevenredige wrok tegenover Vietnamezen in vergelijking met de Thai of Laotianen.
“Om eerlijk te zijn is er wrok tegen Thailand, maar lang niet zo erg als [tegen] Vietnam. En Laos? Vergeet het maar, daar is [geen afkeer],” schreef hij in een e-mail.
De wrok is veel genuanceerder dan simpele anti-Vietnamese xenofobie. Arme vissers- en boerengemeenschappen ontvangen de meeste publieke focus en acties van de overheid, terwijl rijke Cambodjaans-Vietnamezen grotendeels met rust worden gelaten; pogingen om alle etnische Vietnamezen academisch samen te groeperen zijn problematisch.
“Er zijn verschillende Vietnamezen – er zijn vissers, er zijn Phnom Penh mensen en van alles ertussen. Het is moeilijk om een algemeen verhaal te zien van ‘De Vietnamezen in Cambodja,“ legt Ear uit. Hij voegt toe, “Sterker nog, zij die trouwden met generaals en ambtenaren hebben het goed. Dan zijn er mensen in de huidige Cambodjaanse regering nu die […] etnisch Vietnamees zijn, maar de Cambodjaanse taal spreken en Cambodjaanse namen hebben.”
Omdat veel Cambodjaans-Vietnamese gemeenschappen generaties lang aan de rand van de Cambodjaanse gemeenschap leven, ver weg van ambtenaren en diensten (en niet altijd Khmer sprekend), is het verkrijgen van officiële documentatie een logistieke uitdaging.
Daarnaast zijn de openbare gegevens en persoonlijke papieren van honderdduizenden mensen die het geweld en ontwrichting in Cambodja ontvluchtten in de jaren 70 verloren gegaan of vernietigd. Hierdoor zijn veel Cambodjaans-Vietnamese families uitgesloten van onderwijs en gezondheidszorg en hebben ze beperkte arbeidskansen.
Chili oogst in Pak Nam. (Pak Nam, Cambodja, 9 februari 2019)
Leden van de Cambodjaans-Vietnamese gemeenschap kunnen ook geen Vietnamees staatsburgerschap over de grens claimen en krijgen beperkte werkmogelijkheden door een gebrek aan Vietnamese papieren, legt Tho uit.
“Omdat ik geen Vietnamees identiteitsbewijs heb kan ik geen goede baan in een fabriek krijgen, maar alleen handenarbeid… Er zijn geen problemen om in Vietnam te werken [in de vorm van arbeidsintensief werk met contante betaling], er is geen vijandigheid tegen ons, maar mensen noemen me wel Cambodjaans, dus we worden gezien als anders,” zegt hij.
“Het is onmogelijk om een Vietnamees identiteitsbewijs te krijgen omdat je daar een Vietnamese geboorteakte voor nodig hebt.”
Ook al werkt hij in Vietnam, gaan zijn kinderen in Vietnam naar school en is Vietnamees de moedertaal van zijn familie, Tho houdt aan dat Cambodja zijn thuis is.
“Ik zou moeten zeggen dat ik Vietnamees ben. De belasting [tarief] en identiteitsbewijs [weerhoudt] me ervan om me echt Cambodjaans te voelen, maar ik wil hier niet weg. Ik ben gehecht aan mijn geboorteland, mijn ouderlijk huis en mijn manier van leven,” deelt hij.
De invloed van Vietnam
Lang uitgesloten van formeel onderwijs, gezondheidszorg en werk in Cambodja, richt de Cambodjaans-Vietnamese gemeenschap langs de grens zich nu tot Vietnam, vaak een korte boottocht weg.
Veel van de bewoners in Pak Nam zijn niet in staat om gemakkelijk te converseren in Khmer, een situatie die nog acuter is bij de jongere generaties. Vietnamese biermerken, snacks en koffiepakketten zijn te koop in de plaatselijke winkels; shampoos en gels van Vietnamese merken zijn in gebruik in het bescheiden kapsalon van het dorp; Vietnamees is het geprefereerde alfabet voor borden, kalenders en mobiele telefoons; en tv’s en radio’s zijn allemaal afgestemd op zenders van over de grens.
Voor 500 riel, of 3000 dong (0,12 Amerikaanse dollar), kunnen dorpelingen de veerboot nemen die de hele dag regelmatig de Tonle Bassac rivier oversteekt — zonder formele grenscontroles — om Vietnam binnen te komen.
“Ik ga naar de markt in Vietnam en neem de [verblijf] kaart mee. Veel mensen reizen naar de markt en je ziet veel Cambodjaanse kentekens op de scooters. Er is er geen dichtbij, dus moeten we [naar de markt in Vietnam] gaan,” legt Shorn, inwoonster van Pak Nam, uit. Ze verhuisde in 1980 naar het dorp na zes jaar in Vietnam te hebben doorgebracht, omdat ze door de Rode Khmer in 1974 uit haar geboorteland was weggejaagd.
“We vonden kleine klussen, oogsten soja om de eindjes aan elkaar te knopen [in Vietnam], maar zodra het veilig was zijn we teruggegaan naar Cambodja,” zegt ze. Hoewel veel verbannen families naar Cambodja terugkeerden, kozen sommigen ervoor in Vietnam te blijven waar ze dezelfde problemen rond stateloosheid en burgerschap ondervinden als in Cambodja.
“Ik spreek goed Khmer, maar hier spreek ik meer Vietnamees. Mijn dochter ging tot groep 7 in Vietnam naar school. Ze verstaat Khmer, maar spreekt [het] niet. Het maakt me verdrietig dat ze geen Khmer spreekt,” geeft ze toe.
Zonder geboorteakte om burgerschap te bewijzen hebben Cambodjaans-Vietnamese kinderen in Cambodja beperkte toegang tot formeel onderwijs en veel ouders in de Vietnamese gemeenschap in Pak Nam sturen hun kinderen iedere dag over de rivier in Vietnam naar school.
Toch worden er pogingen gedaan om de onderwijsmogelijkheden aan de Cambodjaanse kant van de grens te verbeteren. Een tweetalige docent die recentelijk is aangesteld door de kleine school in Pak Nam’s pagode biedt de eerste formele Khmer lessen voor veel kinderen in de omgeving aan, legt Chan Sokha, uitvoerend directeur van de Cambodjaanse NGO Khmer Community Development (KCD), uit. De KCD werkt al langer met kinderen langs de Vietnamese grens in de Kandal provincie om toegang tot onderwijs voor iedereen te bewerkstelligen.
“Het is heel belangrijk dat zowel Khmer als etnisch Vietnamese kinderen onderwijs kunnen delen in het Khmer schoolsysteem. Door samen te leren, kunnen beiden de [andere] cultuur begrijpen en dit […] zal de vooroordelen en discriminatie van de Khmer-kinderen naar de Vietnamese kinderen verminderen. Als ze beiden begrip hebben, maakt dat de goede samenwerking voor zakelijke [doeleinden of] andere ontwikkeling in hun gemeenschap [mogelijk],” zegt ze.
Een kalender in Vietnamees aan de muur van Van en Lai’s huis in Pak Nam. (Pak Nam, Cambodia, 9 februari 2019)
Lege bierflesjes uit Zuid-Vietnam wachten om terug naar Vietnam te gaan voor hergebruik. (Pak Nam, Cambodia, 9 februari 2019)
Een Cambodjaanse elektriciteitsrekening op de muur van een Pak Nam huis, een van de weinige voorbeelden van Khmer schrift in het dorp. (Pak Nam, Cambodja, 9 februari 2019)
Cambodiaanse en Vietnamese valuta worden beide geaccepteerd door de veerboten op de grens. (Pak Nam, Cambodja, 9 februari 2019)
Beelden uit de Boeddhistische geschiedenis, Khmer schrift en oude portretten van de Cambodjaanse minister-president Hun Sen en zijn vrouw Bun Rany decoreren de kleine pagode in Pak Nam (dit is het enige “traditionele Cambodjaanse” gebouw in het dorp). (Pak Nam, Cambodia, 9 februari 2019)
Overheidsbasisscholen in Pak Nam en Khna Tang Yu dorpen, die beide een grote populatie Cambodjaans-Vietnamese inwoners hebben, bieden lessen voor kinderen in Khmer aan. Terwijl NGO’s zoals KCD educatieve ondersteuning bieden buiten de formele onderwijssector, is de enige optie voor veel kinderen met weinig of geen kennis van de Khmer-taal om in Vietnam te blijven studeren.
In aanmerking komen is een andere kwestie, maar een die minder effect heeft in de buurt van de grens dan in andere gebieden, merkte Sokha op.
“In de lagere scholen van Prek Chrey, Pak Nam en Khna Tang Yu lijkt het een beetje meer open, en hebben ze toegang tot school zonder [Cambodjaanse] geboorteakte, maar ze hebben alleen toegang tot de lagere school en het is een informele leeromgeving” voegde ze toe.
De realiteit voor de meeste Cambodjaans-Vietnamese leerlingen is dat ze uiteindelijk voor een Vietnamees bedrijf of met voornamelijk Vietnameessprekende collega’s zullen werken, ook al is Cambodja hun thuis. Daardoor is het overtuigen van de ouders en leerlingen van het belang om Khmer te leren een uitdaging voor het KCD-team, gaf Sokha toe.
Op het moment wordt in bijna alle onderwijs-, gezondheids-, werk- en winkelbehoeftes voorzien door Vietnam, wat dichtbevolkter is en meer ontwikkelde diensten en infrastructuur biedt.
Volgens Cambodja’s nationale census in 2008 (de vertraagde 2018 census wordt begin maart 2019 verwacht) gaven 0,54% van de inwoners Vietnamees als moedertaal op. Dat suggereert dat uit de 13,4 miljoen Cambodjaanse inwoners op dat moment minstens 70.000 zich als Vietnamees spreker zouden identificeren.
Met de huidige Cambodjaanse bevolking op ongeveer 16 miljoen, en aannemend dat de zelf-identificerende Vietnameessprekers een vergelijkbaar percentage is gebleven, zouden er minimaal 80.000 Vietnameessprekende inwoners moeten zijn. Gezien sommigen misschien Khmer opgaven om minder verdacht te lijken of niet zijn opgenomen in de 2008 census, ligt het echte aantal waarschijnlijk hoger.
Voor Pak Nam inwoonster Shorn is het verlangen om in Cambodja te leven groot.
“Mijn vader was Cambodjaans-Vietnamees en mijn moeder Khmer, dus in mijn hart ben ik beide,” legt ze uit. Zonder deze legitieme claim op Cambodjaans burgerschap onder de Nationaliteitswet blijft ze zonder staatsburgerschap en heeft ze alleen haar Cambodjaanse verblijfskaart, die ze in 2016 ontving.
“Het leven hier is goed. Ik kan mijn maïs in Vietnam verkopen, naar de markt gaan om boodschappen te doen. Er is niets mis,” zegt Shorn.
In de maisvelden achter haar huis accentueren de graven van haar ouders en andere familieleden, compleet met Vietnamees opschrift, haar band met het land.
“Ik zou nergens anders kunnen leven, mijn ouders zijn hier begraven.”
Shorns familiebegraafplaats achter haar huis in Pak Nam. (Pak Nam, Cambodja, 9 februari 2019)
Het verleden dat bindt
De gevarieerde mix van etnische groepen in Cambodja heeft bijgedragen aan de vormgeving en ontwikkeling van het rijke architecturale, religieuze en culinaire landschap van het land. Terwijl de Khmer de meest bevolkte, hoogland etnische groepen zijn en recentelijk Chinese, Cham en Vietnamese migranten wijzen op de historische regionale aantrekkingskracht van Cambodja. (De Cham zijn de Cambodjaanse islam etnische minderheid, die ook door de ECCC als slachtoffers van de genocide door de Rode Khmer worden beschouwd.)
Modern Cambodja is een product van een wereldrijk. Op zijn hoogtepunt in de 12de eeuw besloeg het Angkor koningsrijk naar schatting 1 miljoen vierkante kilometer, en de hoofdstad Angkor Wat was de meest bevolkte stad ter wereld. Historische monumenten van het Angkor-tijdperk kunnen tegenwoordig zo ver als de grens tussen Myanmar en Thailand, door zuidelijk Vietnam en in Laos gevonden worden.
De val van Angkor, samen met de uitbreiding van Thailand en Vietnam zorgde voor een krimp van het gebied en liep uit tot de benoeming van Cambodja als Frans protectoraat in 1863 als deel van diens bezit in Indochina. Grote aantallen Vietnamese ambtenaren en bureaucraten werden naar Cambodja gehaald om met de Frans koloniale zaken te helpen en veel bleven na de onafhankelijkheid van Frankrijk in 1953.
In 1969 waren er naar schatting 400.000 Vietnamezen in Cambodja onder de 7 miljoen sterke bevolking. Anti-Vietnamees geweld in 1970, het jaar dan generaal Lon Nol de macht greep, zorgde voor 4.000 doden en de verbanning van 200.000 Vietnamese families.
De overwinning van de Rode Khmer op Lon Nol’s regering in 1975 verergerde de situatie voor Vietnamezen in Cambodja. Ondanks dat de Rode Khmer veel van zijn eerste training en materiële ondersteuning van de communisten in Vietnam kreeg, leidde langlopende haat en wantrouwen al snel tot de verbanning van alle, en dood van vele, Vietnamese inwoners van Cambodja.
In de langverwachte climax van het tweede deel van de rechtszaak in 2018 werden de overlevende senior Rode Khmer leiders Khieu Samphan en Nuon Chea door de Buitengewone Kamers van de Cambodjaanse Rechtbanken (ECCC) schuldig bevonden (in afwachting van beroep) aan genocide, misdaden tegen de mensheid en ernstige schendingen van het Verdrag van Genève uit 1949.
Shorn loopt door de maisvelden achter haar huis die naar de begraafplaats van haar familieleden leiden. (Pak Nam, Cambodia, 9 februari 2019)
“In elk geval werden Vietnamezen het doelwit, niet als individu, maar gebaseerd op hun lidmaatschap van de groep en vermeende etniciteit. Dit gebeurde onder het overkoepelende [Rode Khmer] beleid om de Vietnamezen, waaronder burgers, als groep aan te vallen. Tot het einde van 1976 waren de Vietnamezen het doelwit van uitzetting en, vanaf april 177, vernietiging,” volgens het Samenvattend Oordeel van de Kamer.
“Het kwaadaardige Yuon ras zal van de aarde geveegd worden. En wij Kampucheanen [Cambodjanen] zullen een gelukkig volk zijn.” – Pol Pot
“En nu, wat is er met de Yuon? Er zijn geen Yuon op Kampucheaans territorium. Er waren ooit bijna 1.000.000 van hen. Nu is er geen enkel zaad van ze te vinden.” – Rode Khmer Revolutionary Flag tijdschrift, april 1978
De Rode Khmer werden begin 1979 afgezet tijdens een grootschalige interventie van het Vietnamese leger, geholpen door overlopers van de Rode Khmer, waaronder de huidige Cambodjaanse premier, Hun Sen, en andere leidende politieke figuren. Tussen 1975 en januari 1979 nam de bevolking van Cambodja met naar schatting 2 miljoen mensen af; de 20.000 vermoorde Vietnamezen voegden zich bij meer dan 1 miljoen Khmers, Cham en leden van andere etnische groepen die onder de Rode Khmer omkwamen door honger, overwerking en gebrek aan medische zorg.
Jaren van grensoverschrijdende invallen door de troepen van de Rode Khmer tijdens deze periode stelden het geduld van het nu verenigde Vietnam zwaar op de proef, en de door Vietnamezen geleide troepen kregen snel controle over een groot deel van Cambodja nadat hun interventie was begonnen. Echter, verzetskernen van de Rode Khmer, vooral langs de Thaise grens waar ze westerse en Chinese steun ontvingen, bleven tot de dood van leider Pol Pot en de overgave van de overgebleven leiders van de Rode Khmer in 1998 actief.
De terugkeer van de relatieve normaliteit in Cambodja leidde, onder Vietnamese invloed, tot de terugkeer van veel van de Cambodjaans-Vietnamese families die in 1975 waren gevlucht en ook kwamen er veel nieuwe Vietnamese migranten. De VN, dat samen met een groot deel van de internationale gemeenschap de nieuwe regering in Cambodja niet erkende en in plaats daarvan de mix van royalistische, nationalistische en Rode Khmer groepen langs de Thaise grens ondersteunde, merkte tijdens een Algemene Vergadering in 1983 op dat het “[zich ernstig zorgen maakt over gerapporteerde demografische veranderingen die door buitenlandse bezettingstroepen in [Cambodja] worden opgelegd. ”
In de aanloop naar de door de VN gesteunde nationale verkiezingen in 1993 die volgden op de terugtrekking van de Vietnamese troepen in 1990, richtten de eenheden van de Rode Khmer zich op Cambodjaans-Vietnamese gemeenschappen in Cambodja, waardoor gezinnen gedwongen werden weer te vluchten, ditmaal dichter bij de grens. Tussen 1992 en 1993 constateerde Amnesty International de dood van zo’n 130 Cambodjaans-Vietnamezen in Cambodja, en verwondingen aan nog eens 75, plus een onbepaald aantal vermisten, vermoedelijk vermoord.
Hun rapport benadrukte de haat en achterdocht onder het Rode Khmer-leiderschap jegens de Vietnamezen in Cambodja en citeerde generaal Nuon Bunno in 1992: “Omdat de yuon […] agressor-troepen nog steeds bezig zijn met hun agressie en bezetting van Cambodja, terwijl yuon-immigranten land en boerderijen van de Cambodjaanse bevolking blijven plunderen, waardoor het Cambodjaanse volk acuut wordt tegengewerkt.”
1.Huizen in Pak Nam. (Pak Nam, Cambodja, 9 februari 2019)
2.Cambodjaans-Vietnamese inwoners in Pak Nam. (Pak Nam, Cambodja, 9 februari 2019)
3.Huizen in Pak Nam lijken meer op de Vietnamese stijl dan de Cambodjaanse. (Pak Nam, Cambodja, 9 februari 2019)
‘Yuon’ is het traditionele Khmer-woord voor Vietnam en Vietnamees, maar het heeft de laatste jaren een denigrerende en agressieve associatie gekregen en wordt niet gewaardeerd in de Cambodjaans-Vietnamese gemeenschap. Toonaangevende hedendaagse Cambodjaanse oppositiefiguren, waaronder partijleiders van de inmiddels verboden Cambodia National Rescue Party (CNRP) zoals Sam Rainsy (die in zelfopgelegde ballingschap in Frankrijk woont na een aantal politiek gemotiveerde beschuldigingen tegen hem, en die een uitgesproken criticus van de regering is gebleven), hebben het gebruik van het woord verdedigd, omdat ze proberen de regering van Hun Sen – gestationeerd toen Vietnamese troepen Cambodja controleerden – af te beelden als marionetten van Hanoi, en Vietnamese inwoners in Cambodja als een vijfde colonne.
Wat de academische argumenten en historische redenen voor het gebruik ervan ook zijn, de Vietnamese gemeenschap in Cambodja keurt het woord af, en bewoners van Pak Nam waren zichtbaar geërgerd toen ze ernaar werden gevraagd.
“Het is niet makkelijk om het woord ‘yuon’ te horen. Ik vind het aanstootgevend. [Pratend] met vrienden zou niemand het over elkaar zeggen, we zeggen liever ‘Viet’. Maar gelukkig horen we ‘yuon’ steeds minder,” legt Tho uit.
De huidige dorpsbewoners rapporteerden ook vreedzame relaties met hun Khmer en Cham buren. Veel van de anti-Vietnamese retoriek wordt inderdaad geregisseerd vanuit gebieden die verder van de grens liggen, waar de interacties tussen Vietnamezen en Khmer vaak beperkt zijn, legde Raymond Hyma, regionaal adviseur voor Cambodjaanse mensenrechten-NGO, Women Peace Makers, uit.
“We kunnen veel leren van gemeenschappen die daadwerkelijk geïntegreerd samenleven en worden blootgesteld aan [hun die we zien als] anderen, of als ‘de ander’ in onze eigen context,” zei hij.
“Ons luisterwerk in de gemeenschappen aan de Cambodja-Vietnamgrens spreekt veel van onze vooroordelen uit het verre Phnom Penh tegen, waar mensen de grens als een verdelend probleem en conflictgebied zien. Hoewel we ook zeker over negatieve sentimenten horen onder verschillende etnische groepen, vinden we veel meer voorbeelden van integratie en verwantschap in de alledaagse levens van Khmer, inheemse, etnisch Vietnamese, Cham moslim en andere gemeenschappen die naast elkaar leven,” verteld Hyma. Er zijn ongeveer 15 verschillende etnische groepen in Cambodja.
Cambodjaanse nationale weg 21B, na de Cambodjaanse grensovergang. (Pak Nam, Cambodja, 9 februari 2019)
Van en zijn vrouw Lai leven sinds 1982 in Pak Nam. Beide zijn Cambodjaans-Vietnamees en spreken met trots over het opgroeien in Cambodja.
“De Rode Khmer zette ons Cambodja uit in 1975 en we leefden in de Tay Ninh provincie, net over de grens [in Vietnam]. In 1982 trouwden we en verhuisden terug naar Cambodja, naar Kamphng Thom, daarna hierheen,” legt Lai uit terwijl ze naar de velden van haar familie kijkt vanaf de overdekte veranda van haar kleurrijk gedecoreerde huis. Ze is geboren in een drijvend dorp op het Tonle Sap meer en bracht een groot deel van haar jeugd op het water door.
“We zullen het staatsburgerschap aanvragen en de juiste papieren invullen, wanneer we dat [over vijf jaar] mogen. Ik wil een officiële nationaliteit hebben,” zegt ze met een trotse glimlach.
Haar man is al even vastberaden in Cambodja te leven: “Dit is waar we zijn geboren. Het is waar we vandaan komen. Ik ben Cambodjaans. Ook zonder de papieren voel ik me Cambodjaans.”
—
Article by Anrike Visser.
Editing by Mike Tatarski.
Illustrations by Imad Gebrayel.
Global Ground is investigative, independent journalism. We’re ad-free and don’t sell your personal data, so we mainly depend on donations to survive.
If you like our stories or think press freedom is important, please donate. Press freedom in Asia is under threat, so any support is appreciated.
Thanks in advance,
The Global Ground Team
You must be logged in to post a comment.