Khmer Vietnamese English Spanish French German
Listen to this story (English).
Lang uitgesloten van formeel onderwijs, gezondheidszorg en werk in Cambodja, richt de Cambodjaans-Vietnamese gemeenschap langs de grens zich nu tot Vietnam, vaak een korte boottocht weg.
Veel van de bewoners in Pak Nam zijn niet in staat om gemakkelijk te converseren in Khmer, een situatie die nog acuter is bij de jongere generaties. Vietnamese biermerken, snacks en koffiepakketten zijn te koop in de plaatselijke winkels; shampoos en gels van Vietnamese merken zijn in gebruik in het bescheiden kapsalon van het dorp; Vietnamees is het geprefereerde alfabet voor borden, kalenders en mobiele telefoons; en tv’s en radio’s zijn allemaal afgestemd op zenders van over de grens.
Voor 500 riel, of 3000 dong (0,12 Amerikaanse dollar), kunnen dorpelingen de veerboot nemen die de hele dag regelmatig de Tonle Bassac rivier oversteekt — zonder formele grenscontroles — om Vietnam binnen te komen.
“Ik ga naar de markt in Vietnam en neem de [verblijf] kaart mee. Veel mensen reizen naar de markt en je ziet veel Cambodjaanse kentekens op de scooters. Er is er geen dichtbij, dus moeten we [naar de markt in Vietnam] gaan,” legt Shorn, inwoonster van Pak Nam, uit. Ze verhuisde in 1980 naar het dorp na zes jaar in Vietnam te hebben doorgebracht, omdat ze door de Rode Khmer in 1974 uit haar geboorteland was weggejaagd.
“We vonden kleine klussen, oogsten soja om de eindjes aan elkaar te knopen [in Vietnam], maar zodra het veilig was zijn we teruggegaan naar Cambodja,” zegt ze. Hoewel veel verbannen families naar Cambodja terugkeerden, kozen sommigen ervoor in Vietnam te blijven waar ze dezelfde problemen rond stateloosheid en burgerschap ondervinden als in Cambodja.
“Ik spreek goed Khmer, maar hier spreek ik meer Vietnamees. Mijn dochter ging tot groep 7 in Vietnam naar school. Ze verstaat Khmer, maar spreekt [het] niet. Het maakt me verdrietig dat ze geen Khmer spreekt,” geeft ze toe.
Zonder geboorteakte om burgerschap te bewijzen hebben Cambodjaans-Vietnamese kinderen in Cambodja beperkte toegang tot formeel onderwijs en veel ouders in de Vietnamese gemeenschap in Pak Nam sturen hun kinderen iedere dag over de rivier in Vietnam naar school.
Toch worden er pogingen gedaan om de onderwijsmogelijkheden aan de Cambodjaanse kant van de grens te verbeteren. Een tweetalige docent die recentelijk is aangesteld door de kleine school in Pak Nam’s pagode biedt de eerste formele Khmer lessen voor veel kinderen in de omgeving aan, legt Chan Sokha, uitvoerend directeur van de Cambodjaanse NGO Khmer Community Development (KCD), uit. De KCD werkt al langer met kinderen langs de Vietnamese grens in de Kandal provincie om toegang tot onderwijs voor iedereen te bewerkstelligen.
“Het is heel belangrijk dat zowel Khmer als etnisch Vietnamese kinderen onderwijs kunnen delen in het Khmer schoolsysteem. Door samen te leren, kunnen beiden de [andere] cultuur begrijpen en dit […] zal de vooroordelen en discriminatie van de Khmer-kinderen naar de Vietnamese kinderen verminderen. Als ze beiden begrip hebben, maakt dat de goede samenwerking voor zakelijke [doeleinden of] andere ontwikkeling in hun gemeenschap [mogelijk],” zegt ze.
Een kalender in Vietnamees aan de muur van Van en Lai’s huis in Pak Nam. (Pak Nam, Cambodia, 9 februari 2019)
Lege bierflesjes uit Zuid-Vietnam wachten om terug naar Vietnam te gaan voor hergebruik. (Pak Nam, Cambodia, 9 februari 2019)
Een Cambodjaanse elektriciteitsrekening op de muur van een Pak Nam huis, een van de weinige voorbeelden van Khmer schrift in het dorp. (Pak Nam, Cambodja, 9 februari 2019)
Cambodiaanse en Vietnamese valuta worden beide geaccepteerd door de veerboten op de grens. (Pak Nam, Cambodja, 9 februari 2019)
Beelden uit de Boeddhistische geschiedenis, Khmer schrift en oude portretten van de Cambodjaanse minister-president Hun Sen en zijn vrouw Bun Rany decoreren de kleine pagode in Pak Nam (dit is het enige “traditionele Cambodjaanse” gebouw in het dorp). (Pak Nam, Cambodia, 9 februari 2019)
Overheidsbasisscholen in Pak Nam en Khna Tang Yu dorpen, die beide een grote populatie Cambodjaans-Vietnamese inwoners hebben, bieden lessen voor kinderen in Khmer aan. Terwijl NGO’s zoals KCD educatieve ondersteuning bieden buiten de formele onderwijssector, is de enige optie voor veel kinderen met weinig of geen kennis van de Khmer-taal om in Vietnam te blijven studeren.
In aanmerking komen is een andere kwestie, maar een die minder effect heeft in de buurt van de grens dan in andere gebieden, merkte Sokha op.
“In de lagere scholen van Prek Chrey, Pak Nam en Khna Tang Yu lijkt het een beetje meer open, en hebben ze toegang tot school zonder [Cambodjaanse] geboorteakte, maar ze hebben alleen toegang tot de lagere school en het is een informele leeromgeving” voegde ze toe.
De realiteit voor de meeste Cambodjaans-Vietnamese leerlingen is dat ze uiteindelijk voor een Vietnamees bedrijf of met voornamelijk Vietnameessprekende collega’s zullen werken, ook al is Cambodja hun thuis. Daardoor is het overtuigen van de ouders en leerlingen van het belang om Khmer te leren een uitdaging voor het KCD-team, gaf Sokha toe.
Op het moment wordt in bijna alle onderwijs-, gezondheids-, werk- en winkelbehoeftes voorzien door Vietnam, wat dichtbevolkter is en meer ontwikkelde diensten en infrastructuur biedt.
Volgens Cambodja’s nationale census in 2008 (de vertraagde 2018 census wordt begin maart 2019 verwacht) gaven 0,54% van de inwoners Vietnamees als moedertaal op. Dat suggereert dat uit de 13,4 miljoen Cambodjaanse inwoners op dat moment minstens 70.000 zich als Vietnamees spreker zouden identificeren.
Met de huidige Cambodjaanse bevolking op ongeveer 16 miljoen, en aannemend dat de zelf-identificerende Vietnameessprekers een vergelijkbaar percentage is gebleven, zouden er minimaal 80.000 Vietnameessprekende inwoners moeten zijn. Gezien sommigen misschien Khmer opgaven om minder verdacht te lijken of niet zijn opgenomen in de 2008 census, ligt het echte aantal waarschijnlijk hoger.
Voor Pak Nam inwoonster Shorn is het verlangen om in Cambodja te leven groot.
“Mijn vader was Cambodjaans-Vietnamees en mijn moeder Khmer, dus in mijn hart ben ik beide,” legt ze uit. Zonder deze legitieme claim op Cambodjaans burgerschap onder de Nationaliteitswet blijft ze zonder staatsburgerschap en heeft ze alleen haar Cambodjaanse verblijfskaart, die ze in 2016 ontving.
“Het leven hier is goed. Ik kan mijn maïs in Vietnam verkopen, naar de markt gaan om boodschappen te doen. Er is niets mis,” zegt Shorn.
In de maisvelden achter haar huis accentueren de graven van haar ouders en andere familieleden, compleet met Vietnamees opschrift, haar band met het land.
“Ik zou nergens anders kunnen leven, mijn ouders zijn hier begraven.”
Shorns familiebegraafplaats achter haar huis in Pak Nam. (Pak Nam, Cambodja, 9 februari 2019)
—
Article by Anrike Visser.
Editing by Mike Tatarski.
Illustrations by Imad Gebrayel.
Global Ground is investigative, independent journalism. We’re ad-free and don’t sell your personal data, so we mainly depend on donations to survive.
If you like our stories or think press freedom is important, please donate. Press freedom in Asia is under threat, so any support is appreciated.
Thanks in advance,
The Global Ground Team
You must be logged in to post a comment.