Khmer Vietnamese English Spanish French German
Listen to this story (English).
Leven in Cambodja voor de Cambodjaans-Vietnamese gemeenschap is er een van ontbering, vervolging en zelfs genocide geweest. Ze worden er lang van beschuldigd een vijfde colonne voor het naburige Vietnam te zijn – een groep subversieve agenten die proberen de solidariteit van het land te ondermijnen. De Vietnamezen die Cambodja thuis noemen, willen niet weggaan – ook als ze dat zouden kunnen.
Ambtenaren van het Cambodjaanse ministerie van Binnenlandse Zaken kwamen in 2016 naar het dorp Pak Nam. Deze landbouwgemeenschap, genesteld in een scherpe bocht van de Cambodjaans-Vietnamese grens in de Kandal-provincie van Cambodja, in de overstromingsgebieden van de Mekong rivier, is zoals vele anderen aan deze kant van de grens. Eenvoudige houten huizen op palen staan langs de hoofdweg, terwijl velden met maïs, chili en rijst zich achter hen uitspreiden.
In Pak Nam leven echter bijna uitsluitend de afstammelingen van Vietnamese migranten naar wat nu Cambodja is. Velen van hen overleefden de genocidale jaren van de Rode Khmer-heerschappij tussen 1975 en 1979. De Buitengewone Kamers van de Cambodjaanse Rechtbanken (ECCC) vonden in maart de twee overlevende senior Rode Khmer-leiders Khieu Samphan en Nuon Chea schuldig (in afwachting van beroep) aan genocide, misdaden tegen de mensheid en ernstige schendingen van het Verdrag van Genève uit 1949.
Bijna 40 jaar na de verdrijving en moordpartijen van de Vietnamezen en andere etnische groepen, worden deze acties eindelijk veroordeeld als genocide. De uitspraak van de rechter is een cruciale stap om met het verleden om te gaan, maar de Vietnamezen hebben nog steeds te kampen met ontberingen en discriminatie in het moderne Cambodja, hoewel velen van hen in het land zijn geboren.
De Cambodjaanse autoriteiten die in 2016 naar Pak Nam kwamen, verzamelden alle papieren en documenten in het bezit van Cambodjaans-Vietnamese families die het Cambodjaanse burgerschap vertegenwoordigden of suggereerden: stemkaarten; de officiële ‘Familieboeken’ die Cambodjanen gebruiken om geboortes, sterfgevallen en huwelijken vast te leggen; en voor die weinige gelukkigen, de geboorteaktes waarmee ze toegang kregen tot diensten en burgerschap in Cambodja. Deze actie herhaalt zich constant in Cambodja.
“Al onze Cambodjaanse papieren werden weggenomen in 2016, inclusief ons familieboek, de identiteitskaarten van mijn ouders en onze stempassen. We waren teleurgesteld, maar we konden niets doen. We voelden ons niet welkom in Cambodja, en dat was een verrassing “, herinnert Pak Nam inwoner Tho zich. Vanwege veiligheidsredenen zijn alleen de voornamen van inwoners van Pak Nam gebruikt om hun identiteit te beschermen.
Inwoners van Pak Nam oogsten chili. (Pak Nam, Cambodja, 9 februari 2019)
Een vrouw met een Vietnamese zonnehoed op, neemt rust van de chili oogst in Pak Nam. (Pak Nam, Cambodia, 9 februari 2019)
Cambodja veranderde zijn geboorterechtsburgerschap in 1996 om alleen kinderen van buitenlandse ouders die legaal in het land verblijven te omvatten. Dit is van toepassing op pasgeborenen na de invoering van de gewijzigde Nationaliteitswet op 9 oktober 1996.
Tho, die in 1984 in het dorp werd geboren bij Vietnamese ouders, legde het nieuwe registratieproces uit dat bijna elk gezin in dit zwaar Cambodjaans-Vietnamese gebied heeft doorgemaakt: “Vietnamese ambassademedewerkers komen om de twee jaar bij het ministerie van Binnenlandse Zaken om het papierwerk te doen. We tekenen onze namen en krijgen de [Cambodjaanse] identiteitskaart zonder te hoeven betalen.”
Die vergoeding, merkte hij op terwijl hij zijn nieuwe verblijfskaart liet zien waarmee hij binnen Cambodja kan reizen, is 250.000 riel, of 60 Amerikaanse dollar per persoon ouder dan 18 jaar. Zijn verslag werd gesteund door meerdere Pak Nam-bewoners en Cambodjaans-Vietnamezen elders in de provincie Kandal.
“De Vietnamese ambassade in Cambodja betaalt de belasting [vergoeding] voor iedereen. Zonder hun help zou het veel moeilijker zijn om ons te kunnen veroorloven hier te leven, vooral voor grote families,” voegt hij toe.
Generaal Khieu Sopheak, woordvoerder voor het Ministerie van Binnenlandse Zaken, bevestigde dat de Vietnamese autoriteiten het ministerie ondersteunen in het registratieproces voor officiële legale migrantenstatus.
“De Vietnamese autoriteiten waren altijd van mening dat de etnische Vietnamezen in Cambodja Cambodjaans zouden moeten zijn, maar nu steunen ze ons in deze kaartregistratie. We werken graag met ze samen,” zei hij tegen Global Ground Media.
Generaal Sopheak ontkende echter alle kennis van een beleid waarin de Vietnamese ambassade de registratiekosten betaalt.
“Wij zijn ons daar niet van bewust,” zei hij.
Hij legde verder uit dat het systeem voor het confisqueren van bestaande documenten te wijten was aan de wijdverbreide vervalsing van papierwerk waardoor niet-burgers toegang hadden tot diensten die alleen voor burgers bedoeld zijn.
“[Er waren] veel abnormale certificaten en identiteitskaarten, dus hebben we ze geregistreerd volgens de Cambodjaanse wet. We vroegen ze hun vaak vervalste kaarten in te ruilen voor officiële,” zei hij.
“De identiteitskaarten geven ze de status van legale immigranten in Cambodja, waar ze de wet moeten respecteren…iedereen zonder kaart is een illegale immigrant.”
Noch de Vietnamese ambassade in Phnom Penh, noch het Vietnamese Ministerie voor Buitenlandse Zaken reageerde op verzoeken voor commentaar.
De verblijfskaarten, hoewel ze families toestemming geven in Cambodja te leven en reizen, geven niet dezelfde burgerschap status als de weggenomen geboorteaktes, waardoor de Cambodjaans-Vietnamezen staatloos zijn. Ze zijn wettelijk noch Cambodjaans, noch Vietnamees staatsburger en hebben geen paspoort.
Hoewel de Nationaliteitswet uit 1996 zegt dat kinderen die in Cambodja geboren zijn met minstens één ouder met Cambodjaans burgerschap zelf Cambodjaans staatburgerschap kunnen krijgen, blijkt dit in de praktijk erg lastig te zijn.
Cambodja’s grens met Vietnam is nog steeds niet volledig afgebakend – een twistpunt in Cambodja, te midden angst over Vietnamese aantasting.
Het kopen van land aan de Cambodjaanse kant van de grens door Vietnamese bedrijven wordt genoemd als een voorbeeld van een juridische methode van aantasting, terwijl de installatie van nieuwe grensposten in betwiste wateren door de Vietnamese marine in 2018 door de Cambodjaanse overheid wordt gezien als een serieuzere poging van Vietnam om de grens te verleggen.
Maar de wijdverbreide afkeer en het wantrouwen van zowel Vietnam als de Vietnamezen in Cambodja heeft diepere wortels dan de gedeelde grens, merkte Sophal Ear, universitair hoofddocent Diplomacy & World Affairs op het Occidental College in Californië, op in de onevenredige wrok tegenover Vietnamezen in vergelijking met de Thai of Laotianen.
“Om eerlijk te zijn is er wrok tegen Thailand, maar lang niet zo erg als [tegen] Vietnam. En Laos? Vergeet het maar, daar is [geen afkeer],” schreef hij in een e-mail.
De wrok is veel genuanceerder dan simpele anti-Vietnamese xenofobie. Arme vissers- en boerengemeenschappen ontvangen de meeste publieke focus en acties van de overheid, terwijl rijke Cambodjaans-Vietnamezen grotendeels met rust worden gelaten; pogingen om alle etnische Vietnamezen academisch samen te groeperen zijn problematisch.
“Er zijn verschillende Vietnamezen – er zijn vissers, er zijn Phnom Penh mensen en van alles ertussen. Het is moeilijk om een algemeen verhaal te zien van ‘De Vietnamezen in Cambodja,“ legt Ear uit. Hij voegt toe, “Sterker nog, zij die trouwden met generaals en ambtenaren hebben het goed. Dan zijn er mensen in de huidige Cambodjaanse regering nu die […] etnisch Vietnamees zijn, maar de Cambodjaanse taal spreken en Cambodjaanse namen hebben.”
Omdat veel Cambodjaans-Vietnamese gemeenschappen generaties lang aan de rand van de Cambodjaanse gemeenschap leven, ver weg van ambtenaren en diensten (en niet altijd Khmer sprekend), is het verkrijgen van officiële documentatie een logistieke uitdaging.
Daarnaast zijn de openbare gegevens en persoonlijke papieren van honderdduizenden mensen die het geweld en ontwrichting in Cambodja ontvluchtten in de jaren 70 verloren gegaan of vernietigd. Hierdoor zijn veel Cambodjaans-Vietnamese families uitgesloten van onderwijs en gezondheidszorg en hebben ze beperkte arbeidskansen.
Chili oogst in Pak Nam. (Pak Nam, Cambodja, 9 februari 2019)
Leden van de Cambodjaans-Vietnamese gemeenschap kunnen ook geen Vietnamees staatsburgerschap over de grens claimen en krijgen beperkte werkmogelijkheden door een gebrek aan Vietnamese papieren, legt Tho uit.
“Omdat ik geen Vietnamees identiteitsbewijs heb kan ik geen goede baan in een fabriek krijgen, maar alleen handenarbeid… Er zijn geen problemen om in Vietnam te werken [in de vorm van arbeidsintensief werk met contante betaling], er is geen vijandigheid tegen ons, maar mensen noemen me wel Cambodjaans, dus we worden gezien als anders,” zegt hij.
“Het is onmogelijk om een Vietnamees identiteitsbewijs te krijgen omdat je daar een Vietnamese geboorteakte voor nodig hebt.”
Ook al werkt hij in Vietnam, gaan zijn kinderen in Vietnam naar school en is Vietnamees de moedertaal van zijn familie, Tho houdt aan dat Cambodja zijn thuis is.
“Ik zou moeten zeggen dat ik Vietnamees ben. De belasting [tarief] en identiteitsbewijs [weerhoudt] me ervan om me echt Cambodjaans te voelen, maar ik wil hier niet weg. Ik ben gehecht aan mijn geboorteland, mijn ouderlijk huis en mijn manier van leven,” deelt hij.
—
Article by Anrike Visser.
Editing by Mike Tatarski.
Illustrations by Imad Gebrayel.
Global Ground is investigative, independent journalism. We’re ad-free and don’t sell your personal data, so we mainly depend on donations to survive.
If you like our stories or think press freedom is important, please donate. Press freedom in Asia is under threat, so any support is appreciated.
Thanks in advance,
The Global Ground Team
You must be logged in to post a comment.