Is het tijd voor een radicaal nieuwe aanpak om het broeikaseffect te bestrijden?

Listen to this story (English).

Sommigen noemen het misschien een gek idee. Anderen kunnen zeggen dat het een uitdrukking is van wanhoop over het gebrek aan actie tegen klimaatverandering. Ondanks de spijtige toon zijn deze opmerkingen echter afkomstig van onderzoekers die verder onderzoek willen naar de vraag of klimaattechnologie een deel van het antwoord kan zijn om de opwarming van de aarde tegen te gaan.

Klimaattechniek, of geotechniek, is een brede term die een reeks mogelijk grootschalige ingrepen in het klimaat van de aarde kan omvatten. Het doel ervan is om de opwarming tegen te gaan of om te keren. In één concept dat door onderzoekers werd overwogen, spoten vliegtuigen reflecterende aerosoldeeltjes in de stratosfeer om wat zonlicht terug de ruimte in te kaatsen. Dit zou het koelende effect nabootsen van sulfaatdeeltjes die bij vulkaanuitbarstingen worden uitgestoten. Een dergelijke inspanning zou waarschijnlijk een doorlopende handeling zijn en moet wereldwijd gecoördineerd worden om effectief te zijn.

Dit klinkt misschien als een dramatische of riskante aanpak, maar voorstanders van verder onderzoek zeggen dat de enige reden waarom er over wordt nagedacht, is dat de politieke leiders van de wereld er niet in zijn geslaagd de broeikasgasemissies genoeg te verminderen om de meest ernstige gevolgen van een heter klimaat te voorkomen.

“Ik vond het idee van geotechniek altijd gestoord – en dat is het,” zegt professor John Moore, die een geotechniek onderzoeksprogramma leidt aan de Beijing Normal Universiteit.

“Geen verstandige gemeenschap kiest voor geotechniek. Het feit dat we het moeten overwegen is omdat de juiste koers meer durf vereist dan de politieke leiders van de wereld hebben. Daardoor zijn we in deze situatie beland.”

Andy Parker, honorair onderzoeksassistent aan de Universiteit van Bristol, zegt in een Skypegesprek met Global Ground Media dat het Akkoord van Parijs van 2015 om de uitstoot wereldwijd te verminderen “een absoluut cruciale noodzakelijke stap voorwaarts voor het klimaatbeleid” was. Hij waarschuwt echter dat, zelfs als landen hun uitstoot met de beloofde hoeveelheden zouden verlagen, de wereld op hetzelfde spoor zou blijven om meer dan 3 graden Celsius warmer te worden dan de temperaturen van het pre-industriële tijdperk.

In het Akkoord van Parijs hebben landen beloofd de toename in temperatuur wereldwijd “ver onder” 2 graden Celsius te houden en tegelijkertijd proberen het tot 1,5 graden Celsius te beperken.

Elk land dat de overeenkomst ondertekende, behield echter de vrijheid om zijn eigen emissiereductiedoelstellingen te bepalen, en de Verenigde Staten onder president Donald Trump hebben zich sindsdien teruggetrokken uit het akkoord. Volgens een analyse van de Climate Action Tracker wordt verwacht dat het huidige beleid overal ter wereld “resulteert in een temperatuurstijging van ongeveer 3,3 graden Celsius boven het pre-industriële niveau”.

Op het scherm zit Parker voor een verzameling botten van de lang uitgestorven sabeltandtijger van het Departement Aardwetenschappen van de Universiteit van Bristol. Hij overweegt nu het risico van klimaatverandering voor de mensheid en benadrukt de omvang van de noodsituatie: “Ik denk dat het feit dat mensen SRM [zonnestraling beheer] bestuderen, serieus nadenken over zonblokkering, een uitdrukking is van wanhoop over de toestand van het klimaatrisico.”

Hij vervolgt: “Het feit dat we al decennialang bekend zijn met klimaatverandering en mensen toch niet snel genoeg actie hebben ondernomen, dat ze uitstoot niet ver genoeg en snel genoeg verminderd hebben, om te voorkomen wat het een behoorlijk hoog klimaatrisico lijkt … dat heeft ervoor gezorgd dat mensen naar deze alternatieve benaderingen gaan kijken.”

Parker is ook projectdirecteur van het SRM Governance Initiative dat tot doel heeft discussies te voeren over hoe dergelijke voorstellen zouden moeten worden beheerd indien geïmplementeerd – een enorme taak gezien de concurrerende belangen van landen over de hele wereld. Het initiatief is een internationaal project op basis van The World Academy of Sciences in Triëst, Italië, en het Environmental Defense Fund in San Francisco, VS. Het initiatief heeft onlangs aan acht onderzoeksteams subsidies toegekend om de impact van dergelijke interventies op ontwikkelingslanden en opkomende economieën te beoordelen, omdat ook hun stemmen deel moeten uitmaken van het wereldwijde klimaatgesprek.

“Simpel gezegd doet zonne-geotechniek er meer toe in ontwikkelingslanden,” zegt Parker terwijl hij de achterliggende gedachte van de recente onderzoekfocus uitlegt.

“Kenmerkend is dat ontwikkelingslanden vooraan staan bij klimaatverandering en daarom, als SRM echt goed werkt, het meeste voordeel krijgen. Als het fout gaat en er vreselijke bijwerkingen enzovoort zijn, dan hebben ontwikkelingslanden het meest verliezen, omdat ze meestal minder bestand zijn tegen veranderingen in het milieu dan ‘s werelds rijkste landen. Daarom moeten ontwikkelingslanden een centrale rol spelen in het onderzoek, de discussie en de evaluatie van geotechniek, maar tot op heden heeft het grootste deel van het onderzoek plaatsgevonden in de rijke landen.”

De acht modelleringsprojecten zullen in totaal 430.000 Amerikaanse Dollar aan subsidies delen die door het Developing Country Impacts Modeling Analysis voor SRM (DECIMALS) fonds van het SRM Governance Initiative, dat steun kreeg van het Open Philanthropy Project, worden verstrekt. De projecten zijn geselecteerd uit 75 voorstellen uit 30 landen.

Ieder project heeft een andere focus om de voor- en nadelen van geotechniek voor hun land of regio te onderzoeken. Onderzoekers benadrukken dat ze geen experimenten buiten zullen uitvoeren, maar alleen computermodellen gebruiken om de potentiële impact te berekenen.

In Indonesië, bijvoorbeeld, zal een onderzoeksteam beoordelen hoe klimaattechnologie de frequentie van overstromingen en droogte in het land kan veranderen. Het team, dat is gebaseerd op het Sepuluh Nopember Instituut voor Technologie in Surabaya, Oost-Java, zal ook de mogelijke impact op de hittestress-index onderzoeken, een maatstaf die niet alleen rekening houdt met temperatuur, maar ook met vochtigheid. Wanneer de index hoog is, kunnen mensen kwetsbaar zijn voor hittestress, een potentieel gevaarlijke situatie die kan leiden tot uitdroging en zelfs dood.

“Door klimaatverandering komen overstromingen op veel plekken in Indonesië vaker voor tijdens het regenseizoen door zware neerslag [regen],” legt de hoofdonderzoeker van het project uit, Heri Kuswanto, die ook coördinator is van de Klimaatveranderingsgroep op het Sepuluh Nopember Instituut voor Technologiecentrum voor Aarde, Rampen en Klimaatverandering.

“Tegelijkertijd wordt droogte in sommige delen van Indonesië steeds heviger en langduriger.”

Kuswanto zegt dat onderzoek essentieel is voor Indonesië, omdat het een van de meest kwetsbare landen is voor de gevolgen van klimaatverandering. “Het verschuiven van de seizoenen, langdurige droogte, hogere intensiteit van extreme regenval zijn [enkele voorbeelden van] bewijs voor de invloed van klimaatverandering,” zegt hij. “Dat is wat er nu al gebeurt. Ook wordt Indonesië steeds warmer en warmer. Als we niets doen om de toenemende temperatuur te stoppen, wat gebeurt er dan in de komende 50, 70 jaar? Wat gebeurt er met onze kinderen? Wat zal er gebeuren met andere dieren?”

Kuswanto waarschuwt echter dat het onderzoek niet bedoeld is om de inzet van klimaattechnologie te ondersteunen. In plaats daarvan staan de onderzoekers ‘in het midden’ en willen ze aangeven of dergelijke interventies een positieve of negatieve invloed zouden hebben op extreme temperatuur- en neerslagveranderingen. “Als het positief is, zal het een wetenschappelijke onderbouwing bieden om SRM voort te zetten. Als dat niet het geval is, moet mogelijk een andere strategie worden onderzocht,” zegt hij.

Klimaattechnologie zal besluitvormers waarschijnlijk met een reeks moeilijke compromissen confronteren – een punt dat misschien wordt geïllustreerd door de gevolgen voor de gezondheid die zullen worden overwogen door een ander door DECIMALS gefinancierd onderzoeksproject in Bangladesh.

Een vermindering van hittegolven en overstromingen kan de verspreiding van cholera in Bangladesh tegengaan, maar overmatige afkoeling kan ook de prevalentie van malaria verhogen. Het onderzoeksteam, gebaseerd op het Internationale Onderzoekscentrum voor Diarree Ziekte in Dhaka, zal verschillende scenario’s voor temperatuur- en neerslagniveaus bekijken en vervolgens analyseren wat dat zou betekenen voor de volksgezondheid.

Onderzoeker Mohammed Mofizur Rahman, die mede-onderzoeker is van het project, zegt dat hij een meta-analyse heeft gezien die suggereert dat het temperatuurtolerantievenster voor de malaria-vector (drager) aan het veranderen is. Het onderzoeksteam zal onderzoeken wat dit betekent voor malariatransmissie als SRM wordt geïmplementeerd. “Dus, willen we het testen in computersimulaties.”

Net als de andere onderzoekers zegt Rahman dat hij noch voorstander, noch tegenstander van klimaattechniek is; hij wil bijdragen aan een goed geïnformeerd debat.

Bangladesh, een van de meest klimaatgevoelige landen, moet een eigen onderzoekbasis ontwikkelen om ervoor te zorgen dat het beslissingen kan nemen die rekening houden met lokale impact, voegt hij toe.

“De mensen die de echte gevolgen dragen – hun stem wordt niet gehoord,” zegt Rahman.

Parker beschrijft het Bangladesh-project als “een mooie kleine microkosmos voor de analyse van al het SRM zelf, in de zin dat ze zorgvuldig door de complexe potentiële voordelen en risico’s zullen werken en ze zullen vinden dat het niet alleen maar voordelen oplevert, maar ook dat het niet alleen maar een risico is.”

In plaats daarvan geeft Parker toe: “het is waarschijnlijk een rommelig gemengd beeld. Uitzoeken wie het kan helpen of schaden en waar en wanneer is een goede eerste stap om een geïnformeerde evaluatie te kunnen maken.”

Moore, van de Beijing Normal Universiteit, zal als onderzoekmedewerker dienen voor de DECIMALS-projecten, die de teams helpt om te begrijpen hoe de bestaande klimaattechniekmodellen kunnen worden gebruikt en hoe ze deze kunnen toepassen op hun eigen onderzoeksvragen.

“Ik denk dat het gesprek dat tot nu toe heeft plaatsgevonden veel te veel vanuit het Westen is geweest,” zegt Moore. “En ik denk dat de stemmen van de mensen die zeer sterk worden beïnvloed door de klimaatverandering absoluut veel harder gehoord moeten worden dan ze tot nu toe zijn geweest.”

Het probleem maskeren

Terwijl het onderzoek voortduurt, is er geen tekort aan kritiek op klimaattechnologie.

Het Intergouvernementeel Panel voor Klimaatverandering (IPCC) heeft SRM eerder beschreven als “niet getest” en stelde dat het “veel onzekerheden, bijwerkingen, risico’s en tekortkomingen met zich meebracht en dat het specifieke bestuurlijke en ethische implicaties heeft.”

“Ondanks de geschatte lage potentiële kosten van sommige SRM-implementatietechnologieën, zullen ze niet noodzakelijk een baten-kostentest doorstaan die rekening houdt met de reeks risico’s en bijwerkingen,” zei het IPCC in zijn vijfde beoordelingsrapport in 2014.

Meer recentelijk heeft een door de denktank van Climate Analytics gepubliceerd rapport eveneens betoogd dat de risico’s te hoog zouden zijn. Het merkte op dat SRM geen alomvattende oplossing is voor klimaatverandering, omdat het slechts “tijdelijk de opwarming van de aarde maskeert” en koraalriffen bijvoorbeeld niet zou beschermen tegen ernstige schade.

“Het beheer van zonnestraling kan op geen enkele manier het diepgaande en gevaarlijke probleem van verzuring van de oceaan, dat de koraalriffen en het zeeleven bedreigt, tegenhouden of terugdraaien, omdat het de CO2-uitstoot niet verlaagt en daardoor de CO2-concentratie in de lucht niet beïnvloedt,” aldus de auteurs van het document, dat in december 2018 werd gepubliceerd.

“SRM biedt geen oplossing voor andere effecten van een verhoogde CO2-concentratie die de terrestrische en mariene biosfeer negatief beïnvloedt.”

De auteurs voerden ook aan dat SRM het potentieel van zonne-energieprojecten zou kunnen ondermijnen en de inspanningen voor voedselproductie zou kunnen beïnvloeden, omdat het de hoeveelheid zonnestraling die het aardoppervlak bereikt, zou verminderen.

Onder de milieubeweging vrezen sommigen dat de nieuwste onderzoeksinspanningen de aandacht kunnen afleiden van de kritieke taak om snel van fossiele brandstoffen naar schone energie over te schakelen.

“Experimenteren met risicovolle technologieën zoals Solar Radiation Management en andere geotechniektechnieken is niet het antwoord op de huidige klimaatcrisis, maar een gevaarlijke afleiding van de taak om uitstoot aan de bron aan te pakken,” zegt Sara Shaw, de internationale programma co-coördinator Klimaatrechtvaardigheid en Energie bij Friends of the Earth International.

“Het najagen van wilde geotechniek-fantasieën zal fossiele brandstofbedrijven de dans laten ontspringen en de hoognodige energierevolutie vertragen.”

Shaw voegt eraan toe dat ingrijpen in complexe klimaat- en oceaansystemen “waarschijnlijk ernstige en onomkeerbare gevolgen heeft voor ecosystemen en mensen.”

Parker is daarentegen van mening dat de risico’s van geotechniek moeten worden afgewogen tegen de risico’s van het broeikaseffect tot gevaarlijke hoogte op laten lopen.

“Chemotherapie is vreselijk, het is gevaarlijk, het is onaangenaam, het heeft erg vervelende fysieke bijwerkingen enzovoort, maar of iemand chemotherapie moet volgen, is gebaseerd op [de] perceptie van de risico’s van kanker,” zegt Parker.

“En zo gaat het met zonne-geotechniek: niemand wil dit zomaar even doen, maar het is een reactie op een mogelijk nog grotere dreiging. En net als bij iedereen die probeert een beslissing te nemen over een risicovolle manier van handelen, gaat het om het afwegen van risico’s.”

Net zoals de risico’s van chemotherapie alleen begrepen kunnen worden door ook naar de risico’s van kanker te kijken, “kunnen de risico’s van zonne-geotechniek alleen begrepen worden door te kijken naar de risico’s van het niet doen en de temperaturen laten blijven stijgen,” voegt hij toe.

Moore wijst ook op de gevolgen van klimaatverandering als een reden om opties voor geotechniek te onderzoeken. Verwijzend naar een aantal van de gebruikelijke scenario’s voor de uitstoot van broeikasgassen, zegt hij, “er zijn voldoende aanwijzingen dat deze vanuit elk perspectief volkomen rampzalig zullen zijn – op zeeniveau, landbouw, noem maar op.”

Masahiro Sugiyama, een universitair hoofddocent aan het Instituut voor Toekomstinitiatieven aan de Universiteit van Tokio (voorheen het Onderzoeksinstituut voor Beleidsalternatieven), kenmerkt klimaattechnologie als een “verzekeringspolis” die verder onderzoek waard is.

Sugiyama heeft deelgenomen aan verschillende projecten om de reactie van het publiek op het idee van geotechniek in Japan te peilen. Hij merkte op dat het grote publiek niet al te bekend is met geotechniek – dit werd bevestigd toen Global Ground Media eind maart mensen in Tokio benaderde om hen te vragen of zij ervan hadden gehoord.

Sugiyama en andere onderzoekers voerden in 2015 focusgroepen uit met Japanse burgers over het concept van geotechniek in het algemeen en veldproeven met stratosferische aerosolinjectie in het bijzonder, wat een verklaring vereiste.

“Het bewustzijn is in de eerste plaats erg laag en mensen zijn terecht bang voor de mogelijkheid van geotechniek, en ik denk dat ze zich zorgen maakten over de mogelijke bijwerkingen van geotechniek,” zegt hij. “Ik denk dat één geïnterviewde zei dat we dit moeten testen door het op de wetenschapper die voor deze technologie pleit te spuiten.”

Sugiyama zegt dat mensen aarzelen omdat ze het klimaatsysteem als complex en verbonden beschouwen. Ze weten bijvoorbeeld dat een treinongeval in een deel van Japan doorstroomverstoringen kan veroorzaken over het hele spoorwegnet. “Mensen weten, uit eigen ervaring, dat het complex moet zijn,” legt hij uit. “Dus wanneer we een aspect van het klimaat veranderen, wat voor impact heeft dit dan op de andere delen van het klimaat? Ze zijn natuurlijk bezorgd over mogelijke bijwerkingen.”

Sugiyama zegt echter dat geïnterviewden uit de focusgroepen geotechniek niet meteen uitsloten en open stonden voor meer onderzoek, zolang er voldoende regels werden ingesteld.

Onderzoekers die werken aan de DECIMALS-projecten zullen hun bevindingen tegen het einde van 2020 presenteren, maar in de tussentijd zijn ze van plan de discussie over de problemen in hun land te stimuleren door workshops te organiseren met experts, beleidsmakers, niet-gouvernementele organisaties en algemeen publiek.

Parker blijft van mening dat een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen het primaire beleidsdoel moet blijven voor overheden over de hele wereld – een inspanning die “enorm moet toenemen”. SRM moet volgens hem worden gezien als een mogelijke manier om de risico’s van de van de broeikasgassen die landen al hebben uitgestoten te verminderen. De aarde is al ongeveer 1 graad Celsius boven pre-industriële niveaus opgewarmd, en klimaatwetenschappers hebben opgemerkt dat zelfs als de uitstoot door het verbranden van fossiele brandstoffen vandaag zou eindigen, er nog steeds een verdere opwarming zou plaatsvinden door de vertragingstijd in verhoging van de luchttemperatuur.

Wetenschappers bij het Intergouvernementeel Panel voor Klimaatverandering (IPCC) van de Verenigde Naties hebben afgelopen oktober alarm geslagen toen ze ontdekten dat een toename van 1,5 graad Celsius het absolute maximum zou moeten zijn na onverwacht snel smelten van poolijs. Volgens hen heeft de mensheid op dit moment nog slechts 11 jaar over om de uitstoot radicaal te verminderen of de gevolgen ervan te onderkennen.

Bij het afwegen van de risico’s van de mogelijke inzet van SRM in de toekomst, baart de sociaal-politieke dimensie hem het meest zorgen, zegt Parker, omdat in theorie één land zou kunnen kiezen om de technologie eenzijdig in te zetten en de hele planeet te beïnvloeden.

“Dus, wat zou er in reactie hierop gebeuren? Zou geotechniek leiden tot conflicten en zelfs oorlog tussen landen?” vraagt Parker zich af.

“Zelfs als geotechniek perfect zou werken, wat het nooit zal doen, maar zelfs als het perfect zou werken en we wisten dat er geen bijwerkingen zouden zijn, hoe zou je dan een overeenkomst kunnen bereiken tussen bijvoorbeeld Rusland en India over het instellen van de globale thermostaat? Omdat, in isolatie, Rusland zou kunnen profiteren van een warmere planeet [en] het waarschijnlijk is dat India onevenredig zou lijden. En hoe kom je dan tot een overeenkomst om het systeem zelfs helemaal uit te schakelen?”

SRM, voegt Parker toe, kan nooit een alternatief zijn voor het verminderen van uitstoot. “Het kan de effecten van opwarming alleen maar onvolkomen maskeren. Het lost het probleem niet op. Het kan misschien een aantal risico’s verminderen, maar als we een gezonde toekomst voor het klimaat willen, is elke gezonde klimaattoestand gebaseerd op enorme emissiereducties, zodra we die bezuinigingen kunnen opvangen.”

—

Article by Daniel Hurst.
Editing by Mike Tatarski.
Video editing by Katya Skvortsova.
Illustrations by Imad Gebrayel.
Animation by Denis Chernysh.